هرآنچه که باید راجع به زایمان طبیعی بدانیم

نشانه‌های آغاز زایمان طبیعی

هیچ‌کس قادر به پیش‌بینی دقیق زمان شروع فرایند زایمان نیست. تاریخی که پزشک به شما می‌دهد تقریبی است و گاهی ممکن است درد زایمان حتی حدود سه هفته پیش از این تاریخ یا دو هفته پس از آن شروع شود که مسئله‌ای طبیعی است. نشانه‌های زیر به شما خواهد گفت که زایمان شما نزدیک است:
 

پایین آمدن برآمدگی شکم و احساس سبک‌تر شدن

این اتفاق به دنبال پایین ‌آمدن سر جنین و آماده شدن بدن برای زایمان رخ می‌دهد. شکم شما ممکن است پایین‌تر از قبل به نظر برسد و تنفس راحت‌تری داشته باشید، زیرا وزن جنین دیگر به ریه‌های شما فشار نمی‌آورد. ضمناً ممکن است به خاطر فشار آوردن جنین روی مثانۀ شما، دچار تکرر ادرار شوید. این نشانه‌ها در اولین زایمان مادر ممکن است چند هفته و در زایمان‌های بعدی، چند روز یا چند ساعت پیش از شروع زایمان بروز کند.
 

خروج ترشحات صورتی رنگ آغشته به خون از رحم

خروج ترشح صورتی رنگ آمیخته به خون از دهانۀ رحم که همان مخاط مسدودکنندۀ رحم یا پلاگ موکوس است و تا این زمان دهانۀ رحم را بسته و از عفونت در امان نگاه داشته بود، ممکن است روزها قبل از درد زایمان یا همزمان با شروع آن مشاهده شود.
 

پارگی کیسۀ آب

پاره شدن کیسۀ آب، باعث ترشح یا جاری شدن مایع از واژن می‌شود. پارگی کیسۀ آب ممکن است ساعت‌ها پیش از شروع درد زایمان یا همزمان با آن اتفاق بیفتد. اغلب زنان طی ۲۴ ساعت پس از شروع درد زایمان، نوزاد خود را به دنیا می‌‏آورند.

اگر زایمان طی این بازۀ زمانی به صورت طبیعی رخ ندهد، ممکن است پزشک با روش القای زایمان نوزاد را به دنیا آورد تا هم از بروز عفونت و هم از عوارض زایمان برای نوزاد پیشگیری کند.
 

انقباضات رحمی

با وجود اینکه انقباض ماهیچه‌های رحم به صورت متناوب و نامنظم با نزدیک شدن به زمان زایمان مسئله‌ای عادی است، معمولاً انقباضاتی که فاصلۀ کوتاهی از هم دارد و منظم هستند، نشانگر شروع شدن درد زایمان است.
 

اسهال

اسهال مکرر ممکن است نشانۀ نزدیک شدن به زمان زایمان باشد.1
 

آیا می توان درد زایمان طبیعی را کنترل کرد؟

زایمان معمولا دردناک است اما میزان درد برای هر زن متفاوت است. زنان می توانند به روش های مختلف خود را با درد زایمان طبیعی تطبیق دهند و آن را مدیریت کنند. در واقع روش های متفاوتی برای بی دردی وجود دارد و در افراد مختلف روش های متفاوتی می تواند کاربرد داشته باشد.

برخی زنان دوست دارند که زایمان، فیزیولوژیک و کاملاً طبیعی صورت بگیرد. این به این معنی است که هیچ روش دارویی در حین زایمان برای درد استفاده نمی‌کنند و به جای آن روش‌های دیگر نظیر ورزش های تنفسی برای کاستن درد را انتخاب می‌کنند. گروهی دیگر، روش دارویی را برای کاهش درد زایمان انتخاب می کنند.2
 

مزایای زایمان طبیعی

مهم ترین مزیت زایمان طبیعی، ارتباط لمسی و عاطفی مادر و نوزاد، بلافاصله بعد از تولد است. در صورت سزارین، ممکن است مادر حتی تا چند روز از دیدن فرزندش محروم شود و نتواند نیازهای اولیه کودک مثل شیر دادن با سینه، در آغوش گرفتن و خواباندن او را انجام دهد.

بر اساس تحقیقات عدم ارتباط اولیه مادر و فرزند بلافاصله پس از تولد یکی از علل آسیب روانی در بزرگسالی است. برخی دیگر از مزایای زایمان طبیعی عبارت اند از:

عدم نیاز به جراحی و شکافتن شکم

دوران نقاهت کوتاه تر پس از زایمان

عدم نیاز به احتیاط‌های فراوان پس از زایمان

از دست دادن خون کمتر در جریان زایمان نسبت به سزارین

هزینه‌های کمتر از نظر اقتصادی

کاهش خطرات بیهوشی مادر.3
 

مراحل زایمان طبیعی

روند زایمان طبیعی را معمولاً به سه مرحله تقسیم می‌کنند. این مراحل شامل موارد زیر است:
 

مرحلۀ اول

این مرحله خود شامل سه فاز است: نهفته، فعال و انتقالی.
 

فاز نهفته

طولانی‌ترین فاز زایمان است و شدت آن از بقیه کمتر است. در این فاز، تعداد انقباضات افزایش می‌یابد و به باز شدن دهانۀ رحم کمک می‌کند. این فاز زیاد آزاردهنده نیست و طی آن دهانۀ رحم باز و نازک می‌شود. اگر انقباضات رحمی شما منظم باشد، معمولاً میزان باز شدن دهانۀ رحم به طور منظم چک می‌شود.
 

فاز فعال

باز و نازک شدن دهانۀ رحم با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد و ممکن است با هر انقباض، در ناحیۀ کمر و شکم احساس درد شدید یا فشار کنید. ضمناً ممکن است احساس فشار در ناحیۀ مقعد داشته باشید که باید به اصطلاح زور بزنید، اما پزشک به شما خواهد گفت که تا باز شدن کامل دهانۀ رحم برای این کار صبر کنید.
 

فاز انتقال

دهانۀ رحم به طور کامل و به اندازۀ ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود. انقباضات رحمی با شدت، درد و در نوبت‌های بیشتری؛ هر سه تا چهار دقیقه و به مدت ۶۰ تا ۹۰ ثانیه بروز می‌کند.
 

مرحلۀ دوم

این مرحله با باز شدن کامل دهانۀ رحم شروع می‌شود و با خروج جنین پایان می‌یابد. در این مرحله، نقش شما تأثیر زیادی در پیشرفت زایمان دارد و پزشک از شما می‌خواهد که زور بزنید. فشار ناشی از زور زدن و انقباضات رحمی و زور زدن شما، نوزاد را در کانال زایمان به سمت پایین پیش می‌برد.

نرمی و انعطاف استخوان‌های جمجمه و فواصل بین این استخوان‌ها، به عبور سر کودک از کانال زایمان کمک می‌کند و در نهایت سر نوزاد از ناحیۀ تناسلی مادر مشاهده و خارج می‌شود.

به محض خروج سر، پزشک با عمل مکش یا ساکشن، مایع آمنیوتیک، خون و مخاط رحم را از بینی و دهان نوزاد خارج می‌کند. پس از سر، شانه‌ها و سپس سایر قسمت‌های بدن از واژن خارج می‌شود. در تمام این مراحل شما باید به زور زدن خود ادامه دهید.

فراموش نکنید که فشار شما با انقباضات رحمی همزمان، تأثیر بیشتری دارد و همچنین یادتان باشد که در فواصل دردهای زایمانی نفس‌های عمیق بکشید تا توان بیشتری برای ادامۀ زایمان داشته باشید.
 

مرحلۀ سوم

پس از تولد نوزاد، شما وارد مرحلۀ آخر زایمان می‌شوید. در این مرحله، جفت که وظیفۀ تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را بر عهده داشت، از دیوارۀ رحم جدا و از واژن خارج می‌شود. این مرحله ممکن است بین پنج تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

زایمان هر زن با دیگری متفاوت است و زمانی که در هر مرحلۀ زایمان صرف می‌شود نیز متفاوت است. اگر این اولین فرزند شماست، معمولاً از زمان شروع درد زایمان تا پایان آن حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت طول می‌کشد؛ این زمان معمولاً در زایمان‌های بعدی کوتاه‌تر خواهد شد.2
 

وضعیت مادر پس از زایمان طبیعی

بدن شما پیش از زایمان تغییرات زیادی کرده بود و پس از زایمان نیز تغییراتی را تجربه خواهید کرد. برخی از این تغییرات جسمی پس از زایمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
 

دردناکی پستان‏‌ها

با شروع تولید شیر، پستان‌ها ممکن است به مدت چند روز متورم، سفت و دردناک باشند یا در قسمت نوک پستان‏‌ها نیز احساس درد کنید.
 

هموروئید یا بواسیر

هموروئید یا واریسی شدن و تورم وریدهای ناحیۀ مقعد پس از دوران بارداری و زایمان عارضه‌ای شایع است.
 

یبوست

گاهی مدفوع کردن تا چند روز پس از زایمان ممکن است دشوار باشد که دلیل این مسئله می‌تواند هموروئید، اپیزیوتومی یا درد ماهیچه‌های ناحیۀ مقعد باشد.
 

گُر گرفتن و عرق سرد

سازگار شدن بدن با تغییر سطح هورمون‌ها و جریان خون ممکن است باعث شود که لحظه‌ای از گرما عرق کنید و لحظۀ بعدی از سرما زیر پتو بروید.
 

بی‌اختیاری ادرار و مدفوع

کشیده شدن ماهیچه‌ها در زمان زایمان، به خصوص اگر زایمانی طولانی داشته‌اید، ممکن است باعث خروج چند قطره ادرار یا دفع مقداری مدفوع هنگام خندیدن یا عطسه کردن شود.
 

درد پس از زایمان

انقباضات رحم تا چند روز بعد از زایمان برای برگشتن آن به اندازۀ قبلی ادامه دارد. این انقباضات معمولاً هنگام شیر خوردن نوزاد بیشتر می‌شود.
 

ترشحات رحم یا نفاس

بلافاصله پس از زایمان، ترشحات خونی و خونریزی طبیعی خواهید داشت که از خونریزی عادی عادت ماهانه شدیدتر است. با گذشت زمان، این ترشحات به رنگ سفید یا زرد متمایل و در حدود دو ماه کاملاً قطع می‌شود.
 

درد در ناحیۀ محل پارگی یا اپیزیوتومی؛ Episiotomy

اپیزیوتومی ایجاد یک برش در ناحیۀ بین واژن و مقعد توسط پزشک برای کمک به خارج کردن نوزاد یا پیشگیری از پارگی این ناحیه در زمان زایمان است. در صورت انجام اپیزیوتومی یا پارگی ناحیۀ بین واژن و مقعد هنگام زایمان، بخیه‌های این ناحیه ممکن است باعث ایجاد مشکل در راه رفتن و نشستن شود. در زمان بهبود نیز ممکن است هنگام سرفه یا عطسه کردن احساس درد داشته باشید.

از لحاظ روانی نیز ممکن است روزها یا هفته‌های پس از زایمان، زودرنج یا بدخلق باشید یا به راحتی به گریه بیفتید. نشانه‌های بالا در بیشتر زنان پس از زایمان بروز می‌کنند و ممکن است با تغییرات فیزیکی که شامل تغییر سطح هورمون‌ها و خستگی است و سازگار شدن از لحاظ عاطفی با مسئولیت‏‌های مراقبت از نوزاد تازه از راه رسیده مرتبط باشد.

در صورت ادامه پیدا کردن این مشکلات به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است به افسردگی پس از زایمان دچار شده باشید که مسئله‌ای جدی است و در ایران، حدود ۱۵ درصد از زنان پس از زایمان به آن دچار می‌شوند.1
 

چه زمانی زایمان طبیعی نباید انجام شود؟

به طور کلی، روند طبیعی زایمان بهتر از تمام روش‌ها است، اما گاهی ممکن است زایمان طبیعی برای سلامتی مادر و نوزاد خطرناک باشد، بنابراین به تشخیص پزشک، عمل سزارین انجام می‌شود. برخی از عواملی که پزشک را مجبور به انجام عمل سزارین می‌کند در ادامه شرح داده شده‌اند.

بعضی بیماری‌ها مثل بیماری قلب، دیابت، فشار خون و اختلالات کلیوی، زایمان طبیعی را خطرناک می‌کند.

عفونت‌هایی مثل HIV یا هرپس تناسلی در صورت زایمان طبیعی به نوزاد منتقل خواهد شد.

ممکن است اندازه جنین بزرگتر از ظرفیت لگن و رحم مادر باشد، بنابراین عبور نوزاد از دهانه رحم ممکن است به هر دو نفر آسیب بزند.

افزایش زیاد وزن مادر باعث طولانی تر شدن زایمان می‌شود، بنابراین در این شرایط سزارین ارجح است.

با افزایش سن مادر، عمل سزارین با احتمال بیشتری انجام می‌شود.

اگر بند ناف دور گردن نوزاد پیچیده باشد، بلافاصه عمل سزارین انجام می‌شود.3

پینوشتها
1.www.madarsho.com
2.www.irna.ir
3.www.honarehzendegi.com